CRITICUS; Waarom al dat lijden veroorzaakt door aardbevingen, overstromingen, branden, oorlogen, ziektes enzovoorts enzovoorts? Het heeft geen zin. Hoe kunnen we geloven in een goede God die dit alles wil of toelaat? Als hij er niets aan kan doen is hij niet almachtig; en als hij  er niets aan  wil doen dan is hij niet barmhartig. 

 

           De vraag over het waarom  van het lijden klinkt door de eeuwen heen. In het Oude Testament is er een heel boek aan gewijd: het boek Job. Job was een goed mens en rijk.

Maar de duivel kreeg van God verlof om hem te vervolgen. Zijn hele veestapel werd door vijanden in beslag genomen, zijn kinderen werden in een huis door bliksem gedood; en hijzelf kreeg een afschuwelijke huidziekte. Zijn ‘vrienden’ zeiden dat hij deze straf natuurlijk verdiend moest hebben door verborgen zonden. Job verdedigde zich voor hen en voor God: ‘Ik ben geen zondaar’. Gods antwoord kwam in donder en bliksem: ‘Denk jij dat je alles begrijpen kan? Waar was je dan om mij advies te geven toen ik de hele wereld schiep en de mensen?’ Dus geen duidelijke oplossing van ons waarom. Maar God gaf hem daarna meer terug dan hij ooit bezeten had.

           Wat zegt Jezus?  ‘Die achttien die gedood werden toen de Siloam-toren instortte, denkt u dat zij schuldiger zijn geweest dan alle andere inwoners van Jeruzalem? Geen sprake van.’ (Lucas 13,4)  Dus lijden geeft niet precies aan wie zondaars zijn. Maar let op: Jezus spreekt verder: ‘Maar als u zich niet bekeert, zult u allemaal, net als zij, omkomen.’ Er is dus ergens een mysterieuze verhouding tussen lijden en zonden. Jezus leed zelf aan het kruis vreselijk omdat de zonden van de mensheid vreselijk zijn. Jezus heeft het allemaal verdragen om vele redenen: om de zonden van de mensheid uit te boeten, om Gods vergiffenis te geven, om de wereld te verzoenen met God,  om solidair te zijn met allen die zwaar te lijden hebben en om de deur naar het eeuwige Leven voor de mensen te openen. Dit toont ons de barmhartigheid van God, die zichzelf niet spaarde voor de redding van de wereld. Diezelfde Jezus voelde aan het kruis dezelfde vraag waarom toen Hij met luide stem riep:  ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten.’

           Het meeste lijden en de meeste ellende worden door mensen veroorzaakt, zoals de twee wereldoorlogen, Auschwitz en andere concentratiekampen met miljoenen doden. Geven we daarvoor God de schuld?  Natuurlijk kan God dat allemaal verhinderen. Maar Hij heeft aan de mensen hun eigen vrijheid en hun eigen geweten gegeven. Die wil Hij niet wegnemen, uit groot gezag voor de mens. De gruweldaden van mens tegen mens en tegen milieu  brengen hun eigen pijn en lijden met zich mee in onze wereld. En zo niet dan wordt de balans recht gezet in het oordeel hiernamaals.

       Maar waarom die vreselijke natuurrampen, die  niet door mensen gemaakt zijn: aardbevingen, overstromingen, epidemieën enzovoorts? De heilige Paulus zegt het ook in het 8ste hoofdstuk van de brief aan de Romeinen; “De hele schepping kreunt en lijdt onder barensweeën, nog altijd.” Hij beschrijft daar hoe de mensheid al vanaf de eerste mens het verkeerde pad op gegaan is. Hij verkoos een wereldse wereld waarin hijzelf zijn eigen god kon zijn. Deze ‘erfzonde’ werd de algemene levenshouding waar alleen Christus ons van kan verlossen. “Ook de schepping zal verlost worden van de slavernij van de vergankelijkheid, en delen in de glorierijke vrijheid van Gods kinderen.”  (Rom. 8, 18-22)                                                                  

          Uit dit lijden, uit deze ‘barensweeën’, weet God goede, zeer positieve dingen te halen. Eerst: een nieuwe aarde, een nieuwe schepping. “ Het lijden van deze tijd weegt niet op tegen de heerlijkheid waarvan ons de openbaring te wachten staat”.  (ib) Na de  barensweeën verwachten we de geboorte van een gelukkige, stralende nieuwe wereld.

Het tweede positieve punt dat God weet te bewerken  uit lijden en ellende is dat mensen elkaar gaan helpen bijv. bij  brand of overstroming of ziekte. Geweldig is vaak de behulpzaamheid en zorg voor de slachtoffers. God wil dan afhankelijk worden van ons mensen, en onze handen en voeten gebruiken en dienaar van allen  worden.

Een derde positieve punt is dat door ellende de mens ook meer afhankelijk van God kan worden. Hij kan komen tot waarachtig gebed.  God onze Vader staat altijd te popelen om ons te steunen. In dit alles schittert Gods barmhartigheid.

          Nu iets over persoonlijk lijden: een kind verloren misschien; of kanker die uitgezaaid is en zeer pijnlijk. Het is een zwaar kruis voor de persoon en de familie. Het is heel begrijpelijk dat we er negatief tegenaan kijken en er tegen schoppen: “Waarom moet dit mij overkomen? Het is toch niet rechtvaardig.” Of we verstoppen de pijn en de boosheid in ons binnenste waar het blijft gisten en ons denken en voelen alleen maar bozer en ongelukkiger maakt. Maar het houdt niet op. En het slaat over op anderen om ons heen. Of we blameren God en houden vol: “Lijden heeft geen zin!”

          Het heeft inderdaad geen zin als we het blijven vervloeken. Laten we dus proberen om van lijden iets positiefs  te maken, en aldus te accepteren. Je hoeft niet te zeggen: “Dat lijden is Gods wil.” God wil geen vreselijk lijden, hoe het ook gebeurt, vanzelf of door anderen of hoe dan ook. Hij wilde ook niet het pijnlijk lijden en de moord op Jezus aan het kruis. Maar we moeten een onderscheid maken tussen deze pijnlijke criminele daad van de kruisiging  en de manier hoe Jezus reageerde op zijn lijden, namelijk: zijn vergeving en verzoening van de hele wereld, zelfs van zijn moordenaars, zijn liefde voor de mensheid en voor zijn Vader, zijn overgave . Dit geven van zichzelf, van zijn liefde, van zijn leven, dat verloste ons, en dat is wat de Vader wilde. Je mag je gerust  voorstellen dat de Vader huilde bij de kruisiging, zoals Jezus huilde over Jeruzalem omdat het verwoest zou worden.

          Zoiets geld ook voor het lijden van ons mensen. Gods wil is niet het lijden zelf maar  de manier waarop wij het aanvaarden.  Etty Hillesum., een Joodse vrouw, overleefde de verschrikkingen  van Auschwitz niet: ze werd vergast. Zij schreef ongeveer hetzelfde: “Het lijden heeft altijd zijn plaats en zijn rechten geëist; en doet het er veel toe in welke vorm het komt?….Het gaat er in laatste instantie om hoe men het lijden, dat toch essentieel voor dit leven is, draagt en verdraagt en verwerkt, en dat men een stukje van zijn ziel ongeschonden bewaren kan door alles heen.” (Het verstoorde leven, blz.126)

         Als we het lijden positief aanvaarden halen we er nog meer winstpunten mee, bijv.

   –   je wordt zelf een betere persoon: meer meelevend met anderen die ook lijden, meer vergevend en liefdevol;
   –   je versterkt anderen die lijden en helpt ze om niet op te geven; 
   –   je versterkt de familieband, en iedereen wordt meer bezorgd voor elkaar.

         We kunnen onze pijn met die van Christus verenigen om onze wereld rondom beter te maken, te verlossen. Iemand die zijn kruis zo opoffert doet meer voor de wereld dan een heel stel politici. God wil het lijden zelf niet maar wil er iets goeds mee doen, ja, iets beters. We zien dat op zo’n ogenblik niet: we zien alleen ons eigen belang. God ziet het totaalbeeld en kan onvermoede verdiensten trekken uit dit lijden voor heel veel mensen. Geef de pijn over in gebed  tot Hem die meer geleden heeft dan wij allemaal: Christus.

            Maar ten slotte helpen alle wijze woorden minder dan echt-gevoelde empathie of mede-lijden. Dat kunnen we ook zonder woorden tonen aan iemand die lijdt: door onze liefdevolle hand in die van hem of haar te leggen.